فیس بوک یک شبکه اجتماعی مجازی است که در سال2004 میلادی پدید آمد، اهداف اولیه این شبکه دوستیابی، تقویت روابط دوستانه و به اشتراک گذاشتن اطلاعات اعلام شد.
 
بنیان گذار فیس‌بوک جوانی به نام مارک زاکربرگ است. او ابتدا به منظور تست فیس بوک این شبکه مجازی را برای دانشجویان دانشگاه هاروارد تاسیس کرد، در حقیقت در اوایل تاسیس فیس بوک، این شبکه اجتماعی نقش بایگانی رزومه های دانشجویان دانشگاه هاروارد را داشت. اما با گذر زمان فیس بوک تبدیل به یک کشور مجازی گشت، کشوری که هم اکنون بالغ بر یک میلیارد نفر تبعه دارد.

در فیس بوک هم‌اکنون 40 زبان، قابل دسترس بوده و 70 درصد از کاربران آن در خارج از آمریکاهستند. بیشترین کاربران از کشور آمریکا هستند و در رتبه دوم کشور اندونزی قرار دارد. همچنین اکثر کاربران فیس‌بوک از قاره آمریکا هستند.

محیط فیس بوک شبیه به یک جامعه است، جامعه ای که در دل خود از خانواده های مختلفی تشکیل شده است. خانواده های که در این شبکه اجتماعی در قامت صفحه شخصی یا همان حساب کاربری ظاهر می شوند و صاحب صفحه در حکم پدر خانواده اعضای خانواده خود را شکل می دهد و دوستانش را بر می گزیند و همچون پدر که در میان دوستان خود محرم بودن را درجه بندی می کند، کاربر نیز اعضا و دوستان پیج خود را در دسترسی به اطلاعتش طبقه بندی می کند.

اعضا و مرتبطبین با این خانواده های شبکه مجازی مقسوم به پنج دسته اند: دوستان، دوستانِ دوستان، اعضای هم‌شبکه، غریبه‌ها و کاربرانی که احیاناً دسترسی آن ها بسته شده است، یعنی کسانی که از دید شما نامحرم بوده و حق دیدن اطلاعات و کانون خانواده شما را ندارند.
کاربران می‌توانند برای یک هنرمند یا یک وب‌گاه و یا وبلاگ شخصی خود و شاید هم برای کالایی که تولید می‌کنند صفحه‌ای جداگانه طراحی کنند تا دیگران در آن صفحات عضو شده و پیشنهادها و انتقادهای خود را ارائه دهند.

هر کاربر می تواند مطلب مورد نظر خود را به اشتراک بگذارد و کاربران دیگر با "لایک کردن" و "پیام گذاشتن"یا به "اشتراک گذاشتن" آن میزان تمایل خود را نشان می دهند.

      
فیس‌بوک در ایران، قبل از سال 88 دوبار فیلتر و دوباره آزاد شد، اما بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 1388هجری شمسی دوباره فیلتر شد.

در حال حاضر  آمار دقیقی از تعداد کاربران فیسبوک در ایران وجود نداشته و برآوردهای مختلفی در این مورد به عمل می آید، ازجمله 2 میلیون کاربر حرفه‌ای و 12 میلیون کاربر گذری. در برخی آمارها تا 27 میلیون کاربر نیز تخمین زده می شود.

انتقادهای بین المللی  به فیس‌بوک:
در سطح جهانی مجامع علمی، مذهبی و مطالعاتی به ساختار فیس بوک و نظام حاکم بر آن انتقاده های مختلفی وارد کرده اند.

انتقادهایی که در بعد مذهبی می توان به فتوا و استفتائات علمای شیعه در جایز نبودن استفاده از آن و حرام بودن در صورت استفاده نادرست یا به فتوای علمای الازهر که استفاده از فیس بوک را بعلت عاملی برای فروپاشی خانواده ها حرام کرده اند، اشاره کرد. نتیجه ی یک مطالعه در انگلستان نشان می دهد حدود یک پنجم تا یک سوم طلاق های این کشور به فیس بوک مربوط بوده و در درخواست طلاق به فیس بوک به عنوان عامل نارضایتی طرفین اشاره شده است.

 
جولیان آسانژ موسس وب سایت ویکی لیکس می‌گوید:
فیس‌بوک تنفر آمیز ترین ابزار جاسوسی است که تاکنون ایجاد شده‌است. هر کس که نام و مشخصات دوستان خود را به شبکه اجتماعی فیس‌بوک اضافه می‌کند باید بداند که به شکل رایگان در خدمت دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکاست و این گنجینه اطلاعاتی را برای آن ها تکمیل می‌کند.

 
فواید امنیتی فیس بوک برای قدرت های غربی:

الف- فواید در سطح خرد:
مسلم است که فیس بوک برای غرب خالی از لطف نیست، در حقیقت این شبکه اجتماعی نقش یک بایگانی اطلاعاتی بزرگ از یک میلیارد کاربرد یعنی حدود یک هفتم کره زمین را در خود دارد، کاربرانی که اطلاعت شخصی، علایق و سلایق سیاسی، مذهبی و. . . خود را در پروفایل شان درج می کنند. از سوی دیگر سلایق سیاسی، انحرافات اخلاقی و سایر ویژگی ها با عضویت این افراد در صفحات سیاسی و یا مسائل اجتماعی، اخلاقی، فرهنگی و ... مشخص می کنند.
با توجه با لایک کردن ها، پیام گذاشتن ها و به اشتراک در آوردن ها از یک سو می توان علاقه و تمایل کاربر به محتوای پیام و یا گذارنده ی آن را تخمین زد و از سوی دیگر می توان خط فکری و جناح بندی های وی را بررسی کرد.

طیف دوستان، محور گفتگو های آنان، حتی علایق عاطفی افراد به هم دیگر را از تعداد دفعاتی که صفحات هم دیگر می بینند، می شود حدس زد.

 
ب-فواید نشت(درز) اطلاعاتی:
با توجه به نوع سیستم فیس بوک و قابلیت های به اشتراک گذاشتن اطلاعات و مکاتبه در این شبکه، فیس بوک به عنوان یکی از بزرگراه های تبادل اطلاعات تبدیل به ابزاری برای ارتباط و تعامل افراد خارج از کشور با افراد داخل کشور شده است. اهمیت این فایده و ابعاد آن را می توان در حضور گسترده خبرنگاران وابسته به شبکه های خارجی فارسی زبان در این شبکه و دوستیابی آنان دید، تا آنجا که برخی از این خبرنگاران همچون مهرداد فرهمند، نفیسه کوهنورد، آرش سیگارچی و. . . لیست دوستانشان به پنچ هزار نفر هم می رسد که این خود برای آنان کثرت منابع خبری را به ارمغان خواهد آورد. از سوی دیگر اپوزیسیون خارج از کشور همچون اردشیر ارجمند، مجتبی واحدی، رضا پهلوی نیز از این منبع بی نصیب نبوده اند. در جدیدترین اقدام می توان راه اندازی صفحات فارسی برای مقامات آمریکایی همچون"الن ای"سخنگوی فارسی زبان کاخ سفید را مشاهده کرد.

ج-فواید امنیتی در سطح کلان:
مهمترین فایده امنیتی- اطلاعاتی فیس بوک در این سطح است، از آنجا که کاربران این شبکه اجتماعی از طبقه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، قومی و اقتصادی یک کشور هستند، در حقیقت این شبکه تبدیل به منبعی شده است که یک ارزیابی کلی از وضعیت روانی حاکم بر جامعه یک کشور و دغدغه های مردم آن، ارائه می دهد و باعث می شود تا غرب نقاط تحریک آمیز جوامع جهت شوراندن آنها علیه حکومتشان را پیدا کند و از آن منتفع شود. ابعاد این مهم را می توان به وفور در به اشتراک گذاشتن پیام های حوزه های اقتصاد، زنان، اقوام و مسائل سیاسی من جمله بازداشت، حصر و... دید.

یکی دیگر از جنبه های این مورد را می توان در تخمین احساسات ملی گرایانه ی یک جامع دید، به عنوان نمونه پس از سفر احمدی نژاد به جزایر سه گانه ایرانی و مطرح شدن ادعاهای حکام عرب حاشیه خلیج فارس، شاهد رشد و تبلور شدید احساسات ملی گرایانه ایرانی در فیس بوک بودیم به گونه ای که تا مدتی بخش قابل توجه ای از کاربران این شبکه عکس پروفایل خود را به عکسی که در آن خلیج فارس و سه جزیره مذکور با پرچم ایران نمایان بود، تغییر دادند. پس از این واکنش های میهن دوستانه ایرانیان، مقامات سابق نظامی و دیپلماتیک آمریکا نامه ای منتشر کردند که در آن به عوامل پرهیز از حمله به ایران اشاره شد، یکی از مهمترین عوامل یاد شده در این گزارش"رشد بالای احساسات ملی گرانه در جامعه ایران"بود.

 
فیس بوک همان اندازه که منبعی برای استخراج اطلاعات است، منبعی برای طراحی و اجرای عملیات های اطلاعاتی نیز می باشد. در حقیقت در این شبکه اجتماعی با ایجاد صفحات سیاسی، فرهنگی و. . . می توان علاقمندان این حوزه ها را در یک جا بسیج و به طور متناوب به آنان افکار جهت دار تزریق نموده و درنتیجه برای شکل دهی به اعتراضات و اردوکشی های خیابانی از آن ها استفاده کرد. از سوی دیگر این شبکه با توجه سرعت بالای اشتراک گذاشتن مطالب، پتانسیل قویی برای پخش شایعه و خبر گزینشی دارد.

همچنین می توان از طریق صفحات یادشده احساسات قوم گرایانه را تشدید کرد که برای مثال می توان به صفحات مربوط به گروهای تجزیه طلب کرد اشاره کرد یا صفحاتی همچون صفحه"I love Tabriz”که بشدت احساسات پان ترکی و فارس ستیزی را در خود تبلیغ می کند.

 
 
تهدیدات فیس بوک علیه ایران:
از آنجا که در فیس بوک برای غرب منافعی است، پس برای ما تهدیدات دارد که در ذیل به اهم آنان اشاره خواهد شد.

1- امکان پخش شایعه در مواقع خطیر، همچون در ساعات نزدیک به جنگ، انتشار شایعاتی پیرامون فوت رهبران، سقوط مناطق، تسلیم شدن نیروها و. . . یا در مواقع اعتراضات خیابانی، پخش شایعات حول مسائلی همچون تجاوز، آمار کشته شدگان، به مخالفین پیوستن نیروهای ها امنیتی و یا شایعه های اقتصادی مانند 5000تومان شدن بنزین بعد از عید.

2- ترویج احساسات قوم گرایانه بالاخص در حوزه ترک ها و اکراد با تبلیغ اغراق آمیز از پیشرفت های ترکیه، ایران شمالی، جمهوری آذربایجان یا کردستان عراق، پخش اطلاعاتی همچون اشتراک نژادی بیشتر با ترکها تا فارس ها و. . .

3- پخش و توزیع بیانیه های سیاسی جهت دعوت به اعتراض، اعتصاب و. . .

4- انعکاس اخبار نامطلوب از جامعه

5- ترویج بی بند و باری و فحشا در قالب پیج های دارای جذابیت های خاص

6- ترویج تفکرات فمینیستی با ادعای بدرفتاری با زنان در طول تاریخ ایران

7- نشست(درز) اطلاعات ممنوعه از داخل به خارج و انتشار اطلاعات خلاف امنیت روانی ایرانیان از خارج به داخل

8- تماس مستقیم با فعالین سیاسی علیه نظام و کشور از طریق دوستی و مکاتبه

9- ترویج احساسات دین ستیزانه با تحریف و تقطیع مبانی دینی و سخنان بزرگان دین

      
در بعد اینکه آیا فیس بوک می تواند تبدیل به اهرمی جهت اردوکشی خیابانی شود یا نه باید گفت که این عامل بیشتر از اینکه به خود فیس بوک مربوط شود قائم به مبلغ است، در حقیقت هرگاه که افرادی چون موسوی و کروبی بیانیه دادند شاهد منازعات خیابانی رخ داد اما هرگاه که دیگران این کار را کردند بازتابی دیده نشد که می توان به دو نوبت دعوت ارجمند و واحدی اشاره کرد که در نوبت دوم حتی نیروی انتظامی هم زحمت به خیابان رفتن را به خود نداد و یا تحریم خرید مواد غذایی که هیچ بازتابی در جامعه نداشت. نتیجه می گیریم میزان سرمایه گذاری غرب و گردانندگان رسانه های غربی و همچنین محبوبیت فرد دعوت کننده بر شکل گیری تجمعات اثرگذار است.